Ako se umjesto pouke iz podvale očekuje korist onda ona postaje sredstvo prevare.

Postoji razlika između onoga što obično nazivamo podvalama (psinama ili engl. hoaxes) i prevarama u užem smislu (na engl. frauds).

Pojednostavljeno od podvala nema materijalne koristi.

Podvale mogu biti  zabavne, pa ponekad i korisne, u smislu da neko izvuče pouku.

 

 

Ako se umjesto pouke iz podvale očekuje korist onda ona postaje sredstvo prevare.

Ako je rezultat podvale smijeh moze se govoriti i o terapeutskom dejstvu, jer znate kako se kaže: Ko se smije, doživjet će stotu! 

Jedan od najčuvenijih primjera podvale je prikaz invazije Marsovaca Orsona Velsa čuvena radio-drama  o čemu možete pročitati više u Mitovima i legendama na ovom sajtu.

Pitanje života u svemiru bilo i inače plodno tlo za podvale.

 

Nauka i kvazinauka

 

 

 

Tako je sredinom 19. vijeka ser Džon Hersel,  izumitelj astrofotografije, bio žrtva novinarske „podvale s Mjesecom”. U jednim američkim novinama pojavio se, pod pseudonimom, feljton koji je detaljno opisivao detalje života i civilizacije na Mjesecu koje je, tobože, Hersel posmatrao svojim novim velikim teleskopom iz Južne Afrike.

Tekstovi su bili u toj mjeri dobro i uverljivo napisani, da su prevarili ne samo hiljade čitalaca, već i nekoliko profesora s Jejla i drugih univerziteta.

Sam ser Džon se, kažu, do suza smijao člancima i govorio da je prava šteta sto nisu istiniti.

Spilberg na mjesecu

Alan Sokal affair (also Sokal's hoax)

Sokal

 

  

Podvale potiču ili van nauke, ili su usmjerene ka vannaučnoj publici. Obično koriste  neznanje, neobrazovanost i neupućenost. Međutim ponekad iz različitih razloga dogode se podvale i u čisto akademskim i naučnim krugovima.

U novije vrijeme, 1996. godine, pojavila se čuvena „Sokalova podvala”. Afera Sokal bila je centralna i najpoznatija epizoda "Naučnih ratova", prepirke koja je uzburkala akademsku atmosferu tokom 1990-ih.

Njujorški fizičar Alen Sokal iznerviran niskim akademskim standardima u jednom djelu društvenih nauka, poslao je jednom uglednom „društvenjačkom” časopisu tekst sastavljen od potpunih nebuloza, ali napisan bombastim pseudonaučnim žargonom i zamaskiran gomilom autentičnih citata i literature.

Prekoračivanje Granica: u Pravcu Transformativne Hermeneutike Kvantne Gravitacije (ili u orginalu: Transgressing the Boundaries: Towards a Transformative Hermeneutics of Quantum Gravity). Već i sam naslov "miriše" na prevaru. Ali...
Članak je prihvaćen i objavljen.

Kao što sam ističe, nije vjerovao da će bulažnjenje koje bi i srednjoškolac trebalo da prepozna kao takvo, proći „ugledne akademike”, recenzente i urednike.

Kad je Sokal priznao da je u pitanju bio ogled, rasplamsala se široka i veoma korisna rasprava koja  traje i do današnjeg dana.